Ugljenički otisak proizvoda i monitoring GHG emisija iz poslovanja
Ugljenični otisak i upravljanje stakleničnim emisijama igraju ključnu ulogu u održivom poslovanju i zaštiti životne sredine. Merenjem i smanjenjem emisija stakleničkih gasova iz poslovanja, kompanije ne samo da doprinose globalnim naporima za smanjenje klimatskih promena, već i ostvaruju konkretne ekonomske koristi, kao što je manje korišćenje resursa i energije.
Regulatorni okvir za ugljenični otisak u poslovanju unutar EU je skoncentrisan na sistem za trgovanje ugljeničnim emisijama EU ETS, Direktiva o energiji iz obnovljnivih izvora (RED) i Mehanizam monitoring i izveštavanje (Monitoring Mechanism Regulation - MMR).
Pored toga, uvoznici u EU imaju obavezu CBAM izveštavanja u vezi sa ugljeničnim otiskom uvoznog proizvoda, a koja tangira sve proizvodjače uvozne robe sa CBAM liste iz sektora proizvoda od gvožđa/čelika, cementa, neorganska đubriva, aluminijum, električne energije i vodonik.
Lista stakleničnih gasova i nivo individualnih emisija
Ugljenični otisak predstavlja ukupnu količinu emisija gasova sa efektom staklene bašte (GHG) koje nastaju kao rezultat aktivnosti pojedinca, organizacije, proizvoda ili usluge. Lista tzv stakleničkih gasova uključuje: ugljen-dioksid (CO2), metan (CH4), azot-suboksid (N2O), hidrofluorougljenike (HFCs), perfluorougljenike (PFCs), sumpor-heksafluorid (SF6) i azot-trifluorid (NF3).
Merna jedinica otiska je tzv ekvivalent ugljen dioksida (CO2e), preko koga se izražava emisija tj otisak svih stakleničkih gasova, korišćenjem tablice potencjiala zagrevanja stakleničkih gasova (GWP) na period od 100 godina, gde GWP faktor predstavlja ekvivalent emisije izražen u CO2.
GWP faktori stakleničkih gasova
-Sumpor-heksafluorid (SF6): GWP = 23,500
-Hidrofluorougljenici (HFCs): GWP = 124 - 14,800 (u zavisnosti od specifičnog spoja)
-Perfluorougljenici (PFCs): GWP = 6,500 - 9,200
-Azot-trifluorid (NF3): GWP = 17,200
-Azot-suboksid (N2O): GWP = 298
-Metan (CH4): GWP = 25
-Ugljen-dioksid (CO2): GWP = 1
Primer kalkulacije otiska: Identifikovana emisija 1 tone metana se pomnoži sa GWP faktorom 25 i dobija se ekvivalentna količina ugljen-dioksida, što iznosi 25 t CO2e.
Životni ciklus proizvoda i podela ugljeničnih emisija
Analiza životnog ciklusa (LCA) proizvoda obuhvata faze:
-Proizvodnju i transport sirovina i materijala
-Proizvodnju i pakovanje proizvoda
-Distribucija i skladištenje
-Upotrebu/aplikacija proizvoda
-Tretman ostataka-upravljanje otpadom
U upotrebi su najčešće dva pojma životnog ciklusa proizvoda i to:
-od kolevke do groba (cradle to grave), najčešće primenljiv u B2C segmentu, koji pokriva ciklus od proizvodnje do upotrebe proizvoda tj tretmana otpada
-od kolevke do vrata fabrike/farme (cradle to gate), primenljivi u B2B segmentu
Ugljenične emisije se iskazuje na tri nivoa, sa tzv obimom koji pokriva direktne i indirektne emisije, tako da: nivo 1 pokriva emisije iz proizvodnje, nivo 2 pokriva emisije iz potrošnje električne energije, a nivo 3 emisije iz upstream tj down stream lanca životnog ciklusa proizvoda.
Poredjenje obima emisija po izveštajima i standardima iz prakse
| Obim | EU ETS | CBAM | ISO 1464/GHG |
|---|---|---|---|
1 |
Direktne emisije iz postrojenja i industrijskih procesa |
Direktne emisije iz proizvodnje uvoznih proizvoda | Direktne emisije iz postrojenja i vozila |
2 | Indirektne emisije iz potrošnje električne energije | Indirektne emisije iz potrošnje električne energije u proizvodnim postrojenjima | Indirektne emisije iz potrošnje energije i pare |
3 |
Ne obuhvata | Emisije ugrađene u proizvode (u određenim slučajevima kompleksnih proizvoda) | Sve druge indirektne emisije u vrednosnom lancu kompanije |
Standardi za merenje ugljeničnog otiska
ISO 14064
Sastoji se od tri dela koji pokrivaju različite aspekte upravljanja emisijama:
-ISO 14064-1: Specifikacije i smernice za organizacije za kvantifikaciju i izveštavanje o emisijama i uklanjanjima stakleničkih gasova.
-ISO 14064-2: Specifikacije za kvantifikaciju, praćenje i izveštavanje na nivou projekata.
-ISO 14064-3: Smernice za verifikaciju i validaciju izveštaja o emisijama stakleničkih gasova.
GHG Protocol (Greenhouse Gas Protocol)
GHG Protocol je globalno najprihvaćeniji standard za merenje i upravljanje emisijama stakleničkih gasova. Razvijen od strane World Resources Institute (WRI) i World Business Council for Sustainable Development (WBCSD), koristi ga većina kompanija i organizacija širom sveta, i pokriva:
-Opseg 1: Direktne emisije iz izvora koje poseduje ili kontroliše kompanija (npr. goriva sagorevanja na licu mesta).
-Opseg 2: Indirektne emisije iz potrošnje kupljene električne energije, pare, grejanja i hlađenja.
-Opseg 3: Sve druge indirektne emisije koje se javljaju u vrednosnom lancu kompanije (npr. emisije iz poslovnih putovanja, nabavke sirovina).
PAS 2050
PAS 2050 je standard razvijen od strane British Standards Institution (BSI) koji pruža metodologiju za procenu životnog ciklusa emisija stakleničkih gasova za proizvode i usluge.
-Fokusira se na celokupan životni ciklus proizvoda, od vađenja sirovina do krajnjeg odlaganja.
-Pruža smernice za kvantifikaciju emisija stakleničkih gasova na različitim fazama životnog ciklusa proizvoda, uključujući proizvodnju, transport, upotrebu i odlaganje.
-Uključuje specifične smernice za različite industrije i tipove proizvoda.
Centar za karbon menadžmet pomaže kompanijama da uspostave sopstveni softerski sistem za monitoring emisija, kalkulaciju, izveštavanje i dokumentovanje.
